همه ظرفیت های موجود در سازمان همکاری شانگهای (SCO) و مشاهده مسیر پیموده شده از سوی ایران، موجب شد تا آنکارا هم به فکر عضویت کامل در این نهاد بیفتد.
تاثیر عضویت در شانگهای بر مذاکرات هسته ای
طبق این تحلیل، از نظر داخلی نیز مقامات ایرانی روند الحاق را در تقویت شرایط اقتصادی کشور مثبت می بینند. «روح‌الله لطیفی» سخنگوی گمرک ایران در تیر ماه گذشته اعلام کرد که صادرات غیرنفتی ایران به کشورهای سازمان همکاری شانگهای در سه ماهه دوم سال جاری ۲۰ درصد افزایش یافته و در مجموع به ۵.۵ میلیارد دلار رسیده است. تهران همچنین میزبان چندین رویداد به مزایای تجاری عضویت در سازمان همکاری شانگهای بوده است.
جمهوری اسلامی ایران در نشست اخیر یادداشت تعهداتی را امضا کرد که به موجب آن عضویت کامل در سازمان همکاری شانگهای (SCO) اعطا می‌شود.
این سازمان علاوه بر چین و روسیه شامل برخی کشورهای شوروی سابق همچون قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان و به تازگی هند و پاکستان می شود.
سازمان همکاری شانگهای (SCO) در ۱۵ ژوئن ۲۰۰۱ در شانگهای، ابتدا با مشارکت قزاقستان، چین، قرقیزستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان تشکیل شد و اکنون حدود یک سوم اقتصاد جهان را در اختیار دارد.
طبق گزارش این رسانه آمریکایی، «ابراهیم رئیسی» رئیس جمهور ایران در سخنرانی خود در اجلاس سمرقند گفت که گسترش این سازمان می‌تواند به مقابله با یکجانبه‌گرایی واشنگتن کمک کند و موجب خنثی کردن تحریم‌های آمریکا شود، این امر نیازمند راه‌حل‌های جدیدی است.
در هر صورت نشست سمرقند و الحاق ایران به سازمان همکاری شانگهای در کمترین حالت به‌عنوان شاخص‌هایی از مشارکت و همکاری رو به رشد تهران با کشورهایی که در حوزه نفوذ سازمان همکاری شانگهای قرار دارند، دیده می‌شود.
موسسه «بلفر» وابسته به دانشگاه هاروارد آمریکا آورده است که ایران یک قدم به عضویت سازمان همکاری شانگهای نزدیک تر شد.
«تریتا پارسی» مدیر اندیشکده کوئینسی در واشنگتن دی‌سی اعتقاد دارد در حالی که پیشنهاد ایران برای عضویت کامل برای اولین بار در سال گذشته تصویب شد، تصمیم برای الحاق اکنون در زمان نامناسبی رخ داد زیرا هم ایران و هم رهبران غربی امیدوار بودند به معامله ای برای احیای توافق هسته ای دست یابند.
اکنون ۹ کشور جمهوری اسلامی ایران، هند، جمهوری قزاقستان، جمهوری خلق چین، قرقیزستان، پاکستان، فدراسیون روسیه، تاجیکستان و ازبکستان عضو رسمی سازمان همکاری شانگهای هستند و سه کشور افغانستان، بلاروس و مغولستان دارای وضعیت ناظر و ۶ کشور جمهوری آذربایجان، جمهوری ارمنستان، پادشاهی کامبوج، جمهوری دموکراتیک فدرال نپال، جمهوری ترکیه و جمهوری دموکراتیک سوسیالیستی سریلانکا شرکای گفت وگوی سازمان همکاری شانگهای محسوب می شوند.
تصمیم تازه ترکیه
جالب اینجا است که نشست سمرقند اولین سفر خارجی «شی جین پینگ» رهبر چین از زمان شروع همه گیری هم بود. او از متحدان پکن در سازمان خواست به یکدیگر کمک کنند تا مانع قدرت‌های خارجی شوند که آشوب های داخلی را در کشورها تحریک می‌کنند. وی از این اقدام غرب به ویژه آمریکا، به عنوان «انقلاب‌های رنگی» یاد کرد.
طبق این تحلیل ظرفیت نهادی سازمان همکاری شانگهای برای اطمینان از تحقق این توافقات به دو نهاد دائمی بستگی دارد: دبیرخانه در پکن و ساختار منطقه‌ای ضد تروریسم در تاشکند. سابقه الحاق هند و پاکستان نشان می دهد که ایران در تابستان ۲۰۲۳ به عضویت کامل سازمان فوق در خواهد آمد.
بیست و دومین اجلاس سران «سازمان همکاری شانگهای» (Shanghai Cooperation Organization) در سمرقند با یک اتفاق مهم برای ایران همراه شد و سرانجام پس از گذشت بیش از یک دهه، جایگاه تهران از عضویت ناظر ارتقا یافت و مهمترین گام عملیاتی برای الحاق کامل به این سازمان برداشته شد و از این به بعد کشورمان به عنوان عضو رسمی آن شناخته می شود.
شانگهای، سازمانی متفاوت با ناتو
یک گام کوچک تا عضویت کامل ایران
ترکیه در حال حاضر شریک گفت وگوی سازمان همکاری شانگهای است که اعضای اصلی آن چین، روسیه، هند، پاکستان، ایران، قرقیزستان، تاجیکستان، قزاقستان و ازبکستان هستند.
اندیشکده ها و رسانه های مطرح جهان ارزیابی های گوناگونی را از کارکرد این سازمان و پیامدهای عضویت ایران در آن داشته اند.
«رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه هم در نشست سازمان همکاری شانگهای در جمع خبرنگاران گفت: روابط آنکارا با کشورهای این سازمان با برداشتن گام بعدی موقعیت بسیار متفاوتی پیدا می کند. هدف ترکیه عضویت در این سازمان است.
سازمان همکاری شانگهای از زمان تشکیل در سال ۲۰۰۱، تنها یک بار اعضای جدید را پذیرفت و آن هم زمانی بود که درخواست های عضویت هند و پاکستان در اجلاس سال ۲۰۱۵ تصویب شد. دو کشور در اجلاس سال ۲۰۱۶ یادداشت های تعهداتی را امضا کردند و در اجلاس سال ۲۰۱۷ به عنوان اعضای کامل پذیرفته شدند.
این اتاق فکر آمریکایی در گزارش خود که روز قبل از اجلاس سران سمرقند منتشر شد، آورده است: یادداشت استانداردی که ایران امضا می کند، تعهدات مختلفی را شامل می شود که از جمله آن ها الحاق به موافقت‌نامه‌ها و معاهدات سازمان همکاری شانگهای مانند منشور تأسیس سازمان و کنوانسیون مبارزه با تروریسم، افراط‌گرایی و تجزیه‌طلبی است. زمانی که این پیش نیازها از سوی ایران برآورده شود، این کشور اسناد الحاق برای تصویب به دبیرخانه سازمان همکاری شانگهای در پکن ارائه خواهد کرد.
ایران از سال ۲۰۰۵ یک کشور ناظر بود. در اجلاس سال گذشته که با حضور آیت الله سید ابراهیم رییسی در شهر دوشنبه برگزار شد، اعضا بعد از چند سال با درخواست عضویت کامل ایران موافقت کردند و بعد از امضای سند تعهدات در اجلاس سمرقند، ایران عضو این سازمان به شمار می رود.
